بررسی ژنوتیپ های سیب زمینی و خویشاوندان وحشی آن در برابر ویروس های a و y سیب زمینی

ویروس های a و y سیب زمینی از جنس potyvirus و خانواده potyviridae خسارت های زیادی به این گیاه وارد می کنند. ایجاد و به کارگیری ارقام مقاوم به ویروس موثرترین و اقتصادی ترین روش مبارزه با بیماری های ویروسی به شمار می رود. در این راستا دستیابی به منابع مقاومت به خصوص در خویشاوندان وحشی سیب زمینی به منظور انتقال ژن های مقاومت آن ها به ارقام تجاری از اهداف مهم اصلاحی این گیاه می باشد. در این تحقیق گیاهان حاصل از بذر حقیقی tps) 12) ژنوتیپ سیب زمینی زراعی و 6 ژنوتیپ از 3 گونه وحشی آن در برابر potato virus a و potato virus y مورد ارزیابی قرار گرفت. ارزیابی ها در دو شرایط گلخانه ای و درون شیشه ای (in vitro) با استفاده از آزمون elisa صورت گرفت. به طور کلی ژنوتیپ های زراعی در گلخانه در برابر ویروس y دارای مقاومت بیشتر بودند و انواع وحشی حساسیت یا نیمه مقاومت نشان دادند. ژنوتیپ solanum kurtzianum 75-12 نسبت به pvy و ژنوتیپ s.gourlayi 75-396 نسبت به pva در گلخانه بسیار حساس و ژنوتیپ های زراعی agria و t2704 نسبت به هر دو ویروس حساسیت نشان دادند، ژنوتیپ 994007 نسبت به هر دو ویروس در گلخانه مقاوم و از گروه وحشی ها ژنوتیپ s.gourlayi 75-273 نیمه مقاوم به pvy و s.kurtzianum مقاوم به pva بودند. ژنوتیپ t2704 در درون شیشه به pvy و pva بسیار حساس و ژنوتیپ بامبا به هر دو ویروس در درون شیشه مقاوم شناخته شدند، از گروه ژنوتیپ های وحشی s.gourlayi 75-273 به pvy و s.phureja 75-470 به pva مقاوم و ژنوتیپ های s.gourlayi 75-273 به pva و s.phureja 75-470 به pvy حساسیت نشان دادند. ویروس در گیاه مقاوم معمولا کندتر از گیاه حساس حرکت می کند و تکثیر می شود اما گاه استثناهایی وجود دارد مانند ژنوتیپ زراعی 8039 که با وجود حساس بودن به ویروس a همانند ژنوتیپ های مقاوم ویروس دیرتر به برگ های انتهایی رسید یا s.phureja 75-36 که با وجود نیمه مقاوم بودن به ویروسy، ویروس در آن زودتر از ژنوتیپ های حساس به برگ های انتهایی رسید. در مقایسه شرایط گلخانه با درون شیشه مشخص شد افزایش غلظت ویروس در گیاهچه های حاصل از tps در شرایط درون شیشه سریع تر از شرایط گلخانه اتفاق می افتد و علائم ایجاد شده شدیدتر و مشخص تر است. روش درون شیشه به نسبت گلخانه از کارائی بیشتری برخوردار است زیرا فضای کمتر و امکان دسترسی به ماده گیاهی بیشتر و تکرار بیشتر آزمایش ها جهت بررسی صحت آن ها امکان پذیرتر می باشد، همچنین بررسی واکنش های گیاهان در برابر عوامل بیماریزا بدون دخالت هیچ عامل خارجی امکان پذیرتر می باشد. نژادهای ویروس y شاملn، o، ntn و c توسط rt-pcr با پرایمرهای اختصاصی برای هر نژاد در ژنوتیپ های وحشی سیب زمینی شناسایی شدند. ژنوتیپ ها با یکدیگر تفاوت هایی را نشان دادند. ژنوتیپ s.gourlayi 75-396 به نژادهای o و c، s.gourlayi 75-109 به o و c، s.gourlayi 75-273 به o و c، s.phureja 75-8 به n و ntn ، s.phureja 75-36به o و s.kurtzianum 75-12 به o، n و ntn حساس می باشند. نژاد ntn برای اولین بار در استان آذربایجان شرقی شناسایی شد. با بررسی ها و مطالعات گسترده تر بر روی ژنوتیپ های وحشی با گونه ها و زیرگروه های مختلف، شناسایی ژنوتیپ های مقاوم به ویروس ها و انتقال ژن های آن ها به ژنوتیپ های زراعی امکان تولید فراوان تر ژنوتیپ های مقاوم زراعی فراهم می آید و مبارزه با ویروس های گیاهی و کاهش خسارت آن ها امکان پذیرتر می شود.